Các nhân vật tiêu biểu

HÀ THƯỢC (HÀ NGẠI)

Ông Nội tôi tên là Hà Thược tự Hà Ngại (thường gọi Án Ngại), sinh năm 1890 tại làng  Phú quý  Na khom, nay là thôn Na khom , xã Điện quang, huyện Điện Bàn , tinh Quảng Nam.
Ông  tôi là cháu đời thứ 13 dòng dõi HÀ PHƯỚC thuộc Tộc  Hà  ở Quảng Nam, (nhánh 6, chi 3, phái 3  Phú quý  Na khom - căn cứ vào quyển Gia Phả Họ Hà năm 1986). Ông  tôi  sinh  ra  trong  gia  đình  “theo đòi nho học”  (theo lời kể của Ông), nhưng gia đinh nghèo lắm, không đủ tiền mua sách, phải mượn sách của các làng lân cận để học.
Ông tôi là học trò nghèo , nhưng nhờ hiếu học nên đỗ đạt và được bổ làm quan.
Khi tôi còn bé vẫn thường nghe Ba Mẹ tôi kể về Ông tôi,  rằng là ” Ông  Nội của con làm Quan Bố chánh Án sát mấy mươi năm....là đã giúp người này, người kia...” , tôi nghe mà cứ ngỡ như nghe chuyện cổ tích.
Nay tôi được đọc Hồi ký  “Khúc Tiêu Đồng” của Ông , tôi mới hiểu tường tận phần nào  cuộc đời làm quan của Ông tôi.
Về Hán Học Ông tôi thi dỗ Cử nhân khoa Nhâm Tý 1912 tại trường Thừa Thiên. Về Tây học Ông tôi tốt nghiệp Trường Hậu Bổ ở Huế ( Trường Hậu Bổ dành cho những  người khoa giáp , ai được vào học xem như  sơ bổ rồi , tức là đã được bổ dụng , sẽ ra làm quan ) .  Tốt nghiệp Ông tôi được thăng hàm Trước tác (6/2 ) trong khi các vị cử nhân khác chỉ được thăng Biên tu.  Sau đó Ông tôi được bổ vào học tập chính sự và làm Hậu Bổ ở tỉnh Bình định.
Những  phẩm hàm Ông tôi đã kinh qua :
-Hậu Bổ tỉnh Bình định (hàm Tùng lục phẩm *) làm việc 2 năm.
-Tri huyện Phù Cát,tỉnh Bình Định (hàm Chánh lục phẩm *) làm việc 6 năm.
-Tri huyện Hậu lộc, tỉnh Thanh hóa. (Hậu lộc là huyện nhỏ và nghèo nhất tỉnh Thanh hóa lúc bấy  giờ)
-Tri huyện Yên định, tỉnh Thanh hóa (Yên định là huyện lớn và giàu nhất tỉnh Thanh hóa  lúc bấy giờ)
-Tri phủ Đông sơn, tỉnh Thanh hóa (hàm Tùng ngũ phẩm *).
-Tri phủ Thiệu hóa, tỉnh Thanh hóa.
             ( Thời gian Ông tôi làm tri huyện 2 huyện Hậu lộc và Yên định, tri phủ 2 phủ Đông sơn và Thiệu hóa là 10 năm.)
-Tri phủ Triệu phong , tỉnh Quảng tri , làm việc 11 tháng.
-Án sát ** tỉnh Bình thuận (hàm Tùng tam phẩm * ) làm việc 4 năm 1 tháng.
-Phủ Thừa tỉnh Thừa thiên ( hàm Tùng tam phẩm như Án sát) làm việc 2 năm.
-Án sát** Hà tỉnh ( năm 1940 )
-Bố chánh ** Nghệ an ( hàm Chánh tam phẩm * )
-Quản đạo ** Kontum  ( Quản đạo ngang hàm Bố chánh )
-Tuần vũ** Kontum  ( hàm Tùng nhị phẩm * )
             Sau khi  Ông tôi làm Tuần vũ Kontum một thời gian thi đến CMT8 năm 1945  , Ông tôi giao chánh quyền cho CM và được về nghĩ hưu.
             Thời gian Ông tôi nghĩ hưu về sống tại Thành nội Huế, Ông tôi đi dạy thêm chữ Nho , đến năm 1960 sức khỏe Ông tôi giảm sút nên Bác Cả đưa Ông tôi vào Sài gòn sống chung để chăm sóc.
             Ông tôi mất ngày 14 tháng giêng năm Bính thìn ( 1976 ). Hiện nay tro cốt của Ông tôi đang gởi thờ tại Chùa Vĩnh Nghiêm thành phố HCM.
             Với tấm lòng kính yêu và ngưỡng mộ đối với Ông Nội , đồng thời  được sự khuyến khich của các anh trong Tộc, tôi xin mạn phép Ông , “ trình làng ”  Hồi ký   “ Khúc Tiêu Đồng ” của Ông tôi, với mong muốn cung cấp ít nhiếu thông tin về cuộc đời làm quan của Ông  tôi , đối với quí cô- bác- anh - chị  trong Tộc Hà   có sự quan tâm tìm hiểu .
             Rất mong được sự lượng thứ nếu có điều chi sơ sót.
     PHỤ CHÚ  :                                                                                                        
*Theo quan chế triều Nguyễn có  9 phẩm trật ,
từ Nhất phẩm đến  Cửu phẩm  , Nhất phẩm  là
  phẩm trật lớn nhất , Cửu phẩm là phẩm trật
 nhỏ nhất . Trong mỗi phẩm có trật Chánh và
 trật Tùng (Chánh nhất phẩm , Tùng nhất phẩm)
 trật Chánh cao hơn trật Tùng.  
**Theo cách tổ chức hành chánh của các triều
trước và triều Nguyễn lúc bấy giờ , mỗi tỉnh
lớn có 3 quan là Tổng đốc , Bố chánh , Án sát .
Tỉnh nhỏ chỉ có Tuần vũ và Án sát . Tỉnh nhỏ
hơn nữa chỉ có Quản đạo .                                                                                      
Tổng đốc , Tuần vũ , Quản đạo  là  chức
Tỉnh trưởng  sau năm 1954.
                                                  Cháu nội Hà Thị Hải Vân


Quản trị blog - Tên ông (là Hà Ngại nhưng in nhầm tên là Hà Ngãi) có trong quyển " HỌ HÀ các nhà khoa bảng, các nhân vật lịch sử, văn bia " của tác giả Đại tá Hà văn Sĩ do Nhà xuất bản Văn Hóa Dân Tộc xuất bản năm 2004.